Hieronder vind je uitleg over de betekenis van de verschillende Nederlandse onderwijsniveaus.

• Praktijkonderwijs (pro)
• Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo)
• Havo, vwo
• Middelbaar beroepsonderwijs (mbo)
• Hoger beroepsonderwijs (hbo)
• Anders:
  • Voortgezet speciaal onderwijs (vso)
  • Voortgezet algemeen vormend onderwijs (vavo)
  • Universiteit (wo)
     

Wat is praktijkonderwijs (pro)?

Praktijkonderwijs (afgekort: pro) is bedoeld voor jongeren die beter leren door te doen dan uit boeken. Het is een vorm van voortgezet onderwijs, net als vmbo, maar met meer begeleiding en maatwerk. Leerlingen zijn meestal tussen de 12 en 18 jaar.

Wat leren ze?

Praktische vaardigheden, zoals omgaan met gereedschap, samenwerken en eenvoudige technische handelingen. Ook basiskennis voor het dagelijks leven: taal, rekenen en sociale vaardigheden. Vaak krijgen ze vakken zoals techniek, groen of zorg.

Diploma of uitstroom?

Veel leerlingen halen geen regulier diploma, maar krijgen een (branche)certificaat of praktijkgericht portfolio. Doel: voorbereiden op werk of doorstroom naar een mbo-Entreeopleiding (niveau 1).

Wat is het vmbo?

Vmbo betekent: voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs. Het duurt vier jaar en is bedoeld voor leerlingen van ongeveer 12 tot 16 jaar.  Vmbo duurt 4 jaar. Na het vmbo gaan leerlingen meestal naar het mbo om een vak te leren.

Niveaus binnen het vmbo
Het vmbo heeft vier niveaus. Die zeggen iets over het leer- en denkniveau:

• Basisberoepsgericht (bb) / Veel praktijk, minder theorie. Voor doeners / Doorstroom naar mbo 2
• Kaderberoepsgericht (kb) / Ook veel praktijk, iets meer theorie dan basis / Doorstroom naar mbo 3 of 4
• Gemengde leerweg (gl) / Meer theorie, 1 praktijkvak, niveau gelijk aan tl / Doorstroom naar mbo 4 of havo
• Theoretische leerweg (tl) / Veel theorie, vergelijkbaar met vroegere mavo / Doorstroom naar mbo 4 of havo

Richtingen binnen het vmbo
In de bovenbouw vmbo kiezen leerlingen een profiel of programma. Relevant voor de metaalsector:

• Produceren, Installeren en Energie (PIE): hier leren ze over metaal, machines, lassen en elektrotechniek
• Diensten & Producten (D&P) is breder, maar biedt ruimte om techniek aan bod te laten komen – een mooie kans om techniek toch zichtbaar te maken op scholen zonder techniekprofielen.
• Techniek en Innovatief Vakmanschap (TIV) op vmbo tl
• Technologie & Toepassing (T&T) op vmbo tl

Andere richtingen zoals Zorg & Welzijn, Economie en Groen zijn minder relevant voor metaalbedrijven, al stroomt er verrassend veel door vanuit Groen naar techniek.
 

Wat zijn havo en vwo?

Havo en vwo zijn opleidingen in het voortgezet onderwijs. Leerlingen zijn meestal tussen de 12 en 18 jaar en gaan na deze school verder studeren.

• Havo / Hoger algemeen vormend onderwijs / Duurt 5 jaar / Doorstroom naar (mbo of) hbo
• Vwo / Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs / Duurt 6 jaar / Doorstroom naar (hbo of) universiteit (wo)

Met een overgangsbewijs van havo klas 3 naar 4 kan ook al worden ingestroomd in mbo niveau 4.

Profielen in de bovenbouw
Vanaf klas 3 of 4 kiezen leerlingen een profiel, dat hun vakken en vervolgstudie bepaalt. Voor techniek en metaal is vooral deze belangrijk:

Natuur en Techniek (N&T). Dit profiel bevat veel exacte vakken: wiskunde B, natuurkunde en scheikunde. Het biedt daardoor een goede basis voor technische studies zoals werktuigbouwkunde, elektrotechniek en industrieel ontwerpen.

Wat is het middelbaar beroepsonderwijs (mbo)?

In het mbo leren jongeren een specifiek beroep. De meeste mbo-studenten zijn tussen de 16 en 20 jaar en komen van het vmbo.

Niveaus binnen het mbo

• Niveau 1 - Entree / Voor jongeren zonder diploma / Korte opleiding, veel praktijk
• Niveau 2 - Basisberoepsopleiding / Voor doeners / Bijv. richting metaalbewerker of montagemedewerker
• Niveau 3 – Vakopleiding / Meer zelfstandigheid / Bijv. richting constructiewerker of lasser
• Niveau 4 - Middenkaderopleiding / Meest theoretisch, goede opstap naar hbo / Bijv. technicus engineering of mechatronica

Opleidingen in de metaal 
Er zijn veel mbo-opleidingen die aansluiten bij metaalbedrijven. Ze worden aangeboden op een ROC, vakschool zoals LIS of Bedrijfsvakschool Metaaltechniek (BVM). (Overzicht: pagina 15 uit boekje invoegen.)

Op www.kiesmbo.nl zijn alle opleidingen en keuzedelen te vinden, zoals:

• 3D-tekeninglezen
• Basisvaardigheden metaal
• Verdieping Nederlands

BOL en BBL
Twee manieren om mbo te volgen:

• BOL (school en stage) / Student zit vooral op school en loopt enkele dagen of weken stages.
• BBL (werken en leren) / Student werkt 3 à 4 dagen bij een bedrijf en gaat 1 dag naar school / Student heeft meestal een arbeidsovereenkomst met het bedrijf

Via de bedrijfsvakschool metaal (BVM) is het ook mogelijk om extra praktijkdagen en begeleiding in te kopen. Hiervoor is een hogere bijdrage beschikbaar via het opleidingsfonds. Zie ‘Subsidies’. (Zie ook de cao-afspraken via ‘Arbeid & Personeel’.)

Het mbo is ook geschikt voor om- of bijscholing van volwassenen.
 

Wat is het hoger beroepsonderwijs (hbo)?

Hbo betekent hoger beroepsonderwijs. Studenten zijn vaak tussen de 17 en 25 jaar en komen van mbo-4, havo of vwo. Ze worden opgeleid voor verantwoordelijke functies in de praktijk.

Niveaus binnen het hbo

• Associate degree (Ad) / 2 jaar / Kort hbo-programma, tussen mbo 4 en bachelor in. Ideaal voor mbo’ers, werkenden of havisten die een praktijkgerichte hbo-route willen.
• Hbo bachelor / 4 jaar / Volwaardige hbo-opleiding. Gericht op zelfstandig werken en organiseren. Leidt op tot functies als werkvoorbereider, engineer, planner of teamleider.
• Hbo master / 1-2 jaar / Na bachelor. Mogelijk, maar komt minder voor in deze sector.

Hbo’ers doen meestal een stage en een afstudeerproject, vaak bij een bedrijf.  Veel opleidingen bieden ook een duale of deeltijdvariant aan: werken én leren tegelijk, ideaal voor bedrijven die medewerkers willen opleiden.

Op www.hbostart.nl zijn de hbo en ad opleidingen te vinden. Zie ‘subsidies’ voor bijdragen bij het bieden van stages of leerwerkplekken.

Overige vormen van onderwijs

Voortgezet Speciaal Onderwijs (vso)
Vso is het voortgezet speciaal onderwijs voor jongeren die extra hulp nodig hebben, bijvoorbeeld vanwege:

• een leerachterstand,
• gedragsproblemen,
• autisme of een andere beperking.

Alle niveaus (praktijk, vmbo, havo, vwo) kunnen in vso-vorm aangeboden worden. De leerlingen zijn meestal tussen de 12 en 20 jaar.  Zij volgen onderwijs op maat, met aandacht voor zelfstandigheid, werk of doorstroom naar mbo.

Voortgezet Algemeen Volwassenenonderwijs (vavo)
Vavo is een tweede kans om een vmbo-, havo- of vwo-diploma te halen. Voor jongeren (vanaf 17 jaar) die:

• hun diploma niet hebben gehaald,
• gezakt zijn voor het examen,
• of één of meerdere vakken opnieuw willen doen.

Ze volgen losse vakken of een volledig programma, vaak op een ROC of vavo-instelling. Sommigen combineren dit met werk of een stage.

Wetenschappelijk Onderwijs (wo)
Wo is het onderwijs aan een universiteit. Het is sterk theoretisch en gericht op onderzoek en analyse. Studenten komen meestal van het vwo of hbo.