Huidige innovatiebeleid versnipperd, productie-innovatie ‘vergeten’ 
Nederland staat er qua innovatie nog goed op. De maakindustrie presteert sterk, doordat er een basis ligt van techniek gedreven ondernemers met hun flexibele mkb-maakbedrijven. Zonder dat fundament kunnen partijen als ASML en Philips niet adequaat produceren in Nederland. De afgelopen jaren zijn vanuit de overheid veel programma’s ontwikkeld om innovatie binnen de Nederlandse maakindustrie te stimuleren. Een aantal conclusies:

• Duidelijke strategische lijnen ontbreken nog steeds en vele innovatieprogramma’s bestaan (te) los naast elkaar. 
• Het innovatiebeleid van het vorige (topsectoren) en huidige (ontwikkeling sleuteltechnologieën) kabinet is daarnaast vaak moeilijk ‘bereikbaar’ voor mkb-maakbedrijven. 
• Het innovatiebeleid is voornamelijk gericht op het ondersteunen van de ontwikkeling van nieuwe producten en technologieën.
• Maar productinnovatie is slechts één onderdeel van het innovatiebeleid. Met name voor het mkb kan (economische) winst behaald worden door het stimuleren van en ondersteunen bij productie-innovatie. Kortom, hoe innoveren wij de bestaande ‘infrastructuur’ van onze maakbedrijven en blijven we daarmee concurrerend?

Productie-innovatie door automatisering en digitalisering van groot belang 
Door toenemende automatisering en digitalisering wordt meer en meer werk verzet door machines. Veel ontwikkelingen vinden plaats in landen die zich eerst kenmerkten als lagelonenlanden, maar die nu een schaalsprong maken. Als gevolg hiervan wordt produceren in Nederland naar verhouding steeds duurder. Nederlandse technologische instituten zijn erg goed in het ontwikkelen en innoveren van nieuwe concepten. Daarnaast vindt de productie meer en meer in het buitenland plaats. De technologie (sche) ontwikkelaars raken hiermee het contact met de uiteindelijke producten en de wijze waarop ze worden geproduceerd kwijt. Bovendien worden de kansen en revenuen die het produceren en leveren van producten met deze technologieën niet verzilverd in eigen land.

Overheid (vooralsnog) geen voorstander apart programma productie-innovatie
Vanuit de gedachte om de arbeidsproductiviteit van bedrijven te verhogen en hiermee de positie van de maakindustrie in Nederland te versterken, heeft de Tweede Kamer in november 2020 het kabinet opgeroepen te onderzoeken op welke manier procesinnovatie gestimuleerd kan worden met name voor de mkb-maakindustrie. Eind 2021 heeft de Minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK) een eindrapportage ‘Verkenning Procesinnovatie’ van Technopolis gepresenteerd. Hierin schetst Technopolis verschillende opties om procesinnovatie te stimuleren. Het kabinet concludeert uit het onderzoek dat een aparte stimuleringsregeling met betrekking tot productie-innovatie niet nodig is. Naar de mening van Koninklijke Metaalunie is dat een gemiste kans, omdat juist de focus op innovatie voor het mkb in het innovatiebeleid de laatste jaren ontbrak.

Verkenning Technopolis biedt wel degelijk ruimte 
Technopolis geeft in haar rapport drie opties voor stimulering van procesinnovatie bij mkb-bedrijven. De eerste optie stelt voor om geen actie te ondernemen. De verkenning geeft vervolgens nog twee opties waarin er om verschillende redenen toch aanleidingen gevonden kunnen worden om tot de opzet van een regeling te komen: of vanuit het gesignaleerde marktfalen of vanuit de mogelijkheid specifieke beleidsdoelen sneller te kunnen realiseren (zoals circulariteit, energietransitie). Metaalunie is content met de ruimte in optie twee en drie die Technopolis biedt voor het ontwikkelen van een aparte stimuleringsregeling. Technopolis adviseert niet welke keuze gemaakt zou moeten worden, maar geeft wel aan ruimte te zien voor aanpassingen om procesinnovatie een prominente plek te geven binnen toekomstig innovatiebeleid. Metaalunie is graag bereid mee te denken aan een verdere invulling van een regeling.  

Oplossing ligt op de plank: pas MIT-regeling aan voor productie-innovatie
In reactie op vragen uit de Tweede Kamer en het rapport van Technopolis heeft Metaalunie Adviesbureau Berenschot gevraagd een grondige analyse uit te voeren van de bestaande regelingen. Het doel van de analyse is om te onderzoeken of aanpassingen of vernieuwingen van bestaande regelingen mogelijk zijn en dat daarmee met bestaande regelingen wél een bijdrage geboden kan worden aan stimulering van de productie-innovatie. Berenschot komt tot de conclusie dat de huidige MIT-regeling (Mkb-innovatiestimulering Regio en Topsectoren) aangepast kan worden, zodat het geschikt wordt voor productie-innovatie voor mkb-ondernemers. Ook zou het mogelijk moeten worden gemaakt om voor non-profit organisaties (bijvoorbeeld ROM en Koninklijke Metaalunie) subsidie aan te vragen voor een gericht stimuleringsprogramma voor productie-innovatie. Een aangepaste regeling kan dan bijvoorbeeld voorzien in:

• Vouchers voor de aanschaf van moderne technologie aan mkb-ondernemers die willen innoveren.
• Kosteloos advies en coaching voor ondernemers door geselecteerde adviseurs. De selectie geschiedt door onafhankelijke non-profit organisaties. 
• Het advies van deze adviseurs moet gericht zijn op mkb-bedrijven in de vorm van:  
  • kosteloos breed advies, zoals de vroegere Syntens adviestrajecten;
  • kosteloze begeleiding bij het opstellen van een plan van aanpak, inclusief  business plan, productiviteitsverbetering en rendementstargets;
  • vouchers voor onderzoek naar aanschaf van voor de ondernemer nieuwe technologie; 
  • vouchers voor het opleiden van medewerkers in deze technologie;
  • kosteloze ondersteuning bij de aanvraag van een lening ten behoeve van risicovolle investeringen; en
  • kosteloze jaarlijkse evaluatie en bespreking over volgende stappen met het bedrijf om de strategische ontwikkeling blijvend te stimuleren.