Het handmatige smeedwerk is veelal verleden tijd, stelt Eddy de Jong, maar het repareren van scheepschroeven is nog steeds een ambacht. ‘Wij proberen dit te combineren met de mogelijkheden van de moderne techniek.’ De Jong is directeur/eigenaar van Propeller Service Delfzijl (PSD). ‘Een opleiding schroevenreparateur en een opleiding bronslassen bestaan niet.’

PSD repareert jaarlijks enkele honderden scheepsschroeven van kleine jachten tot die van binnenvaartschepen en van megajachten tot zeegaande schepen. ‘We repareren vaste schroeven tot een diameter van vier meter en verstelbare schroeven tot een diameter van zeven meter.’

Acquisitiepad
De Jong is sinds tien jaar eigenaar van PSD en hij werkt al meer dan 35 jaar in de schroevenreparatie. ‘Ik werkte als monteur bij de technische dienst van een kartonnage­fabriek. Mijn vader was kapitein op een sleep­hopperzuiger en ik ging met hem mee toen hij de schroef wegbracht voor reparatie.’ Een­maal in de werkplaats van reparatiebedrijf Van Voorden was hij direct geïnteresseerd. Eind jaren 80 ging hij er werken, de eerste pakweg tien jaar als reparateur. ‘Vervolgens werd ik het acquisitiepad opgestuurd langs de werven en rederijen om extra werk binnen te halen.’

Overname
Tien jaar geleden nam de Andus Groep Van Voorden over. De nieuwe eigenaar had geen zicht op de vestiging in het hoge noorden en De Jong nam de vestiging over, inclusief de medewerkers en bestaande klanten. ‘Dat werd me gegund, omdat we altijd 24/7 klaarstonden – en nog steeds staan – voor onze klanten. Wij richten ons voornamelijk op Noord-Nederland, Noord-­Duitsland en Denemarken. Voor Zuid­-Nederland werken we samen met Van Ballegooy Scheeps­schroeven in Moerdijk, een bedrijf dat op een vergelijkbare manier werkt als wij.’

De diameter en de spoed
Scheepsschroeven zijn doorgaans van een bronzen legering en slijten door bijvoorbeeld zand, of ze gaan kapot omdat ze een voorwerp raken. Als het schip in het droogdok ligt, inspecteert De Jong de schade en maakt een reparatievoorstel met kostenopgave.In de werkplaats volgt een minutieuze visuele inspectie en worden er foto’s gemaakt. Daarna volgt een analoge of digitale meting van de diameter, de spoed, het bladmodel en de dikte. De spoed van een schroef is de theore­tische afstand die een schroef kan afleggen bij 1 omwenteling. ‘Vervolgens stellen we een reparatieplan op in overleg met de klant en classificatiebureau als Bureau Veritas en Lloyds dat moet vaststellen of de reparatie aan de gewenste specificatie voldoet.’

Pers met C-model
Als eerste wordt de schroef gericht; verbogen bladen en bladtoppen worden weer in lijn en juiste spoed gebracht. ‘Vroeger gebeurde dit nog handmatig met voorhamers en was het echt smeedwerk. Tegenwoordig zijn de meeste schroeven van een nikkel­aluminiumbrons legering. Dus met de hand bewerken gaat niet meer zo makkelijk. We ontwikkelden zelf een pers met C­model om de juiste druk uit te oefenen op de plek waar een blad krom is.’ Eventuele scheuren en ontbrekende stukken worden daarna voorgeslepen. Schroeven van mangaanbrons worden autogeen opgelast en moderne schroeven met CO2. Alle vier de medewerkers zijn hiervoor gecertificeerd, inclusief De Jong zelf. ‘Als het nodig is, spring ik zelf bij. Die flexibiliteit is belangrijk voor een klein bedrijf als het onze en het is tevens onze kracht. Wij staan 24/7 paraat.’

Slijpen, polijsten en balanceren
Bij het lassen wordt vijf tot tien millimeter overmaats gelast. ‘Vervolgens slijpen we de bladen in het juiste model en profiel. Daarna ronden en polijsten we de bladranden en brengen we een anti­zingrand aan. Dat is om te voorkomen dat het blad gaat resoneren en fluiten.’ Het balanceren van de bladen is de laatste stap en dat gebeurt in de meeste gevallen statisch. ‘We plaatsen de schroef op een balanceerinrichting en op basis van zijn eigen gewicht kunnen we zien waar een eventuele onbalans zit. Scheepsschroeven met een hoog vermogen en toerental worden dynamisch gebalanceerd, zoals bij een auto­wiel.’ Het hele reparatieproces wordt gedocu­menteerd en gecontroleerd. Het allerlaatste woord is aan het classificatiebureau dat vaststelt of alles in orde is.

Secuur klusje
Soms is reparatie niet meer mogelijk en wordt een schroef afgekeurd. ‘Wij zijn agent van schroevenfabrikant Promarin. Als er een nieuwe schroef moet komen, stellen wij eerst alle specificaties op. Dus wat is de diameter en de spoed? Hoeveel bladen moeten er komen en wat is de draairichting? Hoeveel PK heeft de motor en hoeveel toeren? Wat zijn de conische maten? Als alles in kaart is gebracht, maakt Promarin een ontwerp en een offerte en na akkoord start het maakproces. Het is een secuur klusje. Je kunt het maar één keer goed maken, want bij de geringste afwijking zal de schroef z’n vermogen niet opnemen, of gaat trillen.’

Geen opleiding
Vier jaar geleden nam PSD een nieuwe werk­plaats in gebruik, omdat de capaciteit van de oude te klein was geworden. Het nieuwe pand is vier keer zo groot en heeft een logischere routing en er is ruimte voor opslag. Er zijn twee nieuwe kranen en het slijpen gebeurt in een geluidsarme en stofdichte slijpcabine. PSD beschikt ook over een moderne 3D-scan­ en meetarm waarmee het schroeven meet en ook complexe impellers van waterjet­aangedreven vaartuigen.

‘We hebben een leuk, goed en toegewijd team van vier man. Eigenlijk wil ik er nog een medewerker bij. Die persoon zullen we intern moeten opleiden. Het repareren van scheepsschroeven is nog steeds een ambacht. Je leert het in de praktijk. Er bestaat geen opleiding voor schroevenreparateur en een opleiding brons lassen bestaat ook niet.’ ‘Volgend jaar word ik zestig. Ik vind het werk nog steeds erg leuk, maar ik ben wel zachtjes aan begonnen met nadenken over de toe­komst. Geen van mijn kinderen heeft interesse om de zaak over te nemen. De komende tijd zal ik me oriënteren bij welk bedrijf wij eventueel zouden passen. Dat zou bijvoorbeeld een werf, machinefabriek of rederij kunnen zijn.