Wie de Tornado, die midden in de voormalige havenloods in Rotterdam omhoog kronkelt, voor het eerst ziet, denkt meteen: ‘Hoe hebben ze dat in hemelsnaam voor elkaar gekregen?’ Deze architectonische eyecatcher is opgebouwd uit een intrigerend gebogen stalen buisconstructie met een daar omheen kronkelende trap die boven een golvend glasdak lijkt te zweven. Dat de architect en de bouwpartners ruim vier jaar hebben getekend, gerekend, geschaafd, uitgeprobeerd en getest om tot dit indrukwekkende resultaat te komen, zal dan ook niemand verbazen.
Op initiatief van de Stichting Droom en Daad wordt de historische havenloods uit 1923 omgetoverd tot museum en cultureel centrum FENIX. Met 16.000 m2 was het gebouw ooit de grootste op- en overslagloods ter wereld. Volgend voorjaar zal deze nieuwe culturele plek – pal naast de Nieuwe Maas en tegenover het bekende Hotel New York – worden geopend. Het Chinese MAD Architects bedacht als futuristische toegift de Tornado, een trap, kunstwerk en beleving in één. Vanaf de begane grond van de loods wervelt de Tornado omhoog naar een spectaculair uitzichtplatform hoog boven het dak. In dat dak zitten, ingenieus bevestigd aan gebogen stalen buizen, 255 unieke 3D gevormde ramen. Het dak is gerealiseerd door IFS Building Systems BV uit Waddinxveen, een bedrijf dat wel vaker huzarenstukjes op staal- en glasgebied aflevert.
Ongelooflijke uitdaging
‘Toen we werden benaderd om mee te denken over de dakconstructie van de Tornado, stonden we versteld van de complexiteit van de staalconstructie en de vormgeving van het glas’, aldus Paul Büdgen, technisch directeur van IFS Building Systems. ‘Kon dat wel? Maar dan ga je er goed over nadenken. Want stel dat het wel lukt, dan zet je wel wat neer natuurlijk. Wij tekenen en engineeren zelf en hebben daarbij altijd intensief contact met de architect die het ontwerp bedacht heeft. Staalconstructies en glaspanelen laten we maken bij verschillende productiepartners.
De montage op locatie doen we zelf, met ons eigen installatieteam. Voor de stalen dakconstructie van de Tornado zijn we opgetrokken met de Belgische staalbouwer CSM Steelstructures, waarmee we vaker hebben samengewerkt. CSM had er alle vertrouwen in dat ze de buisconstructie voor het dak konden produceren. Maar met name de complex gevormde glaspanelen, die uit vier lagen glas zijn opgebouwd, zorgden ervoor dat we wereldwijd uiteindelijk maar één fabrikant hebben gevonden die het aandurfde om deze te produceren.’
Nauwe toleranties
‘Waar je goed op moet letten als je glas en staal combineert, zijn de toleranties’, benadrukt Büdgen. ‘Aannemers hebben nog weleens de neiging om zich bij het inkopen van staal te focussen op een zo laag mogelijke kiloprijs. Ook al voldoet dat staal dan in theorie aan EN 1090, dan toch kun je achteraf voor verrassingen komen te staan. Wij gaan dus altijd een stapje verder dan de norm, om op voorhand passingsproblemen in de realisatiefase te voorkomen. Moet je dan nog gaan bijsturen, dan wordt het een stuk duurder.’
Maximaal glasoppervlak ‘De architect wilde zo weinig mogelijk staal en zoveel mogelijk glas’, vertelt Büdgen. ‘Dat betekent grote overspanningen en grote glaspanelen die je complex 3D moet vormgeven. De stalen dakconstructie is volledig gelast. Eerst is deze bij CSM volledig in elkaar gezet, vervolgens in vervoerbare stukken gedeeld en in Rotterdam weer in elkaar gelast. Er zit geen enkele boutverbinding in, waardoor de constructie mooi slank kon worden gehouden. De ramen waren een andere uitdaging, want die zijn allemaal verschillend. Ze zijn bovendien opgebouwd uit vier lagen glas, waarbij elke laag weer een iets andere vorm heeft. De radius van het binnenste glas is door de totale dikte van het raam immers kleiner dan die van het buitenste glas.
In feite moesten er dus 1.020 unieke 3D gebogen glasplaten worden gemaakt. Na de productie zijn alle ramen in de fabriek 3D gescand. Die bestanden hebben we ingevoerd in onze CAD-systemen om de afwijkingen te controleren. Had een naastgelegen raam dezelfde “afwijking”, dan hoefde een raam niet opnieuw geproduceerd te worden. Door op deze manier te werken, konden we afkeur minimaliseren. De stalen dakconstructie is na de montage op locatie ook 3D gescand. Op basis daarvan hebben we unieke pootjes geproduceerd, waarop de glazen panelen kwamen te rusten om een glad glasoppervlak te krijgen. De pootjes en alle ramen waren gecodeerd, zodat het dak op locatie als een gigantische legpuzzel in korte tijd in elkaar kon worden gezet.’
Samenwerking
‘Zo’n complex project als dit staat of valt met een optimale communicatie’, benadrukt Büdgen. ‘Er is de afgelopen jaren zeer intensief samengewerkt met de andere bouwpartners CIG, CSM, Woodwave, Dura Vermeer, Bosman, iMd Raadgevende Ingenieurs en EGM Architects, die allemaal werden aangestuurd door de Stichting Droom en Daad. Alles moest kloppen, anders was dit nooit te realiseren geweest. Uiteindelijk zijn er zo’n tweehonderd mensen betrokken bij de realisatie van de Tornado, die wereldwijd nu al de geschiedenis ingaat als een van de meest complexe constructies ooit gebouwd.’