In een recent uitgevoerde enquête laten relatief veel leden van Koninklijke Metaalunie weten dat ze door de netcongestie worden gehinderd in de bedrijfsvoering. Samen met deze leden ziet Metaalunie de congestie dan ook niet voor niets als een “nationale crisis” die zorgt dat de (duurzame) productiecapaciteit van de hele sector onder toenemende druk staat. Dit kan en mag niet lang gaan duren.

Aan de netcongestie op het elektriciteitsnet liggen twee belangrijke oorzaken ten grondslag. De duurzame elektrificatie van de samenleving is er een van. De explosief stijgende eigen duurzame lokale productie van elektriciteit is de tweede oorzaak. Het is belangrijk om te voorkomen dat deze wenselijke onderliggende oorzaken – namelijk verdere duurzame groei - in de kiem worden gesmoord omdat de netcongestie onvoldoende snel is weg te werken.

Maarten Otto, CEO en voorzitter van de Raad van Bestuur van netwerkbedrijf Liander deelt de zorgen van Metaalunie en geeft aan wat Liander nog kan betekenen. Maar omdat er nog veel meer kan en moet gebeuren en gedaan kan worden voor en door MKB-maakbedrijven, is in de uitgebreide kadertekst te lezen welke inspanningen Metaalunie zelf verricht om de netcongestie te verzachten en om die mogelijkheden te gebruiken die er wel zijn. Hierna eerst het interview met Otto.

Het tekort aan beschikbaar vermogen (KW) of het tekort aan volume (kWh) dat Metaalunieleden kunnen afnemen hindert hen in de ondernemersplannen die ze hebben. Zijn hun zorgen terecht?
‘Dat gaat ons aan het hart, en de zorgen zijn dus ook terecht. Ondernemers willen ondernemen en niet gehinderd worden door beperkingen op het elektriciteitsnet. Mijn collega’s en ik realiseren ons heel goed dat de schaarste op het elektriciteitsnet een enorme impact heeft op onze klanten. Wij voelen die urgentie en dat zie je overal in ons bedrijf terug. Netcongestie is helaas de realiteit waar we mee te maken hebben: de vraag naar elektriciteit groeit sneller dan ons bestaande elektriciteitsnet aan kan. Hierdoor ontstaat op veel plekken een tekort en kunnen de wachttijden voor onze klanten behoorlijk oplopen. Op dit moment hebben vooral grote bedrijven hier last van, maar we zien dat ook consumenten en kleine ondernemingen gaan merken dat het elektriciteitsnet volloopt.’

Wat doet Liander om de pijn te verzachten?
‘Elke dag werken we hard aan het uitbreiden en verzwaren van het energienet, om klanten aan te kunnen sluiten. We hebben de afgelopen vijf jaar meer werk gemaakt en hebben onze investeringen meer dan verdubbeld (2017: € 573 miljoen, 2022: € 1,2 miljard). Bijvoorbeeld in 2017 hebben we ruim 35.000 E-klanten aangesloten en in 2022 ruim 45.000 E-klanten à toename 28%, in 2017 834 km kabel en in 2022 2212 km kabel à toename 265%.‘
 

Welke pragmatische maatregelen kunnen ondernemers zelf treffen zo lang er bij hen nog sprake is van congestie? Mogen ze bijvoorbeeld de stroom betrekken die hun buurman niet, maar zij wel nodig hebben? Nu mag dat nog niet.
‘Voor klanten die nog geen last hebben van congestie, is het vooral belangrijk te kijken naar mogelijkheden om flexibel om te gaan met hun energievraag. Zo kunnen we de maximale capaciteit uit het elektriciteitsnet halen. In essentie houden consumenten en bedrijven daardoor perspectief op groei of verduurzaming zonder dat het wachten op een verzwaring bepalend voor ze is, of wordt. Ik ben dan ook blij dat Rob Jetten, demissionair Minister van Economische Zaken & Klimaat, het vanaf dit jaar mogelijk maakt voor bedrijven om de beschikbare ruimte op het net te delen via een groepscontract. Zo’n contract geeft hun de mogelijkheid onderling de vraag en aanbod naar elektriciteit op elkaar af te stemmen. Zo kunnen ondernemers optimaal gebruik maken van de capaciteit, ondanks congestie, bijvoorbeeld doordat bedrijven niet altijd tegelijk dezelfde hoeveelheid capaciteit nodig hebben, of doordat het ene bedrijf de overtollige zonne-energie van een ander bedrijf direct gebruikt.’ (De perspectieven van een dergelijk groepscontract lijken door TenneT in de kiem gesmoord te worden in grote delen van Nederland, volgens een artikel in de Telegraaf, begin februari 2024. Zie ook ‘Op de bres’ red.
 

‹‹ ‘We moeten zorgen
dat we de kosten
rechtvaardig verdelen
onder alle gebruikers’ ››

De kosten voor het verzwaren van het netwerk zijn niet mals. Het zou onrechtvaardig zijn als de kosten hiervan op het bordje van de afnemende ondernemers worden gelegd. Metaalunie pleit ervoor om de kosten uit de algemene middelen te financieren, maar in ieder geval eerlijk te verdelen tussen afnemers, overheid, netbeheerders en private investeerders. Hoe staat u daarin?
‘Op dit moment worden de kosten voor het onderhoud, uitbreiding en gebruik van onze netten verdeeld tussen de verschillende groepen gebruikers, variërend van particulieren, kleine bedrijven en grootverbruikers. Deze kosten verrekenen we in de tarieven, die aarlijks door de ACM worden vastgesteld en gebaseerd zijn op de kosten die de netbeheerders maken. Om die maatschappelijke kosten zo laag mogelijk te houden, werken de netbeheerders zo efficiënt mogelijk. Het is dus zeker niet zo dat de kosten voor de netverzwaring uitsluitend bij ondernemers wordt gelegd. Wel stijgen onze investeringen, omdat we de energienetten flink moeten uitbreiden en verzwaren, zodat onder andere ondernemers kunnen elektrificeren en blijven ontwikkelen en groeien. De verwachting is dat de tarieven hierdoor ook verder stijgen. Daar moeten we oog voor houden en zorgen dat we de kosten rechtvaardig verdelen over alle gebruikers

Praten we over torenhoge kosten?
‘Hoe hoog de kosten worden hangt natuurlijk af van vele factoren, onder andere hoeveel uitbreiding en verzwaring nodig is. In dat licht zijn de stijgende kosten bijvoorbeeld te beperken door de noodzaak van transport van energie te verminderen. Denk aan het gebruik van energie op plaatsen waar het wordt opgewekt, zoals bij bedrijventerreinen - en aan het maximaal flexibel omgaan met het gebruik van energie. Verdere aanpassing of flexibilisering van de tarieven kan bijdragen aan het “gebruiker betaalt”-principe. En wij zullen ook altijd de effecten en consequenties van onze investeringen expliciet communiceren, juist zodat daar waar onwenselijke, oneerlijke of onrechtvaardige situaties ontstaan aanvullende maatregelen kunnen worden genomen door de overheid.