Hoofdlijnennota Arbo
Het kabinet heeft in samenspraak met een groot aantal stakeholders in de periode 2020-2021 een Hoofdlijnennota Arbobeleid opgesteld voor de (middel)lange termijn, de zogenaamde ArboVisie 2040. Hierin zijn zeven hoofdlijnen geformuleerd:
- Meer focus op preventie.
- Meer mogelijkheden voor eigen regie voor werkenden.
- Structureel aandacht voor de factor arbeid in de reguliere zorg.
- Een verbetering in de naleving van de wet- en regelgeving.
- Een flexibel en adaptief arbostelsel en arbobeleid.
- Een verbeterde kennisinfrastructuur en implementatie van kennis in de praktijk.
- Een passende en effectieve verantwoordelijkheidsverdeling.
Metaalunie onderschrijft het belang van deze hoofdlijnen, maar ziet in aanvulling hierop de noodzaak tot meer differentiatie voor het mkb en in het bijzonder mkb-maakbedrijven.
SER-advies en inzet Metaalunie
Het ministerie van SZW heeft tevens de SER gevraagd over de hoofdlijnen te adviseren en hierbij een doorvertaling te maken naar de Beleidsagenda 2022-2025. Voor de (middel)lange termijn zet Metaalunie, grotendeels in lijn met het SER advies, in op:
• het in stand houden van het huidige verantwoordelijkheidsverdeling arbostelsel;
• arbowetgeving die afgestemd is op het mkb;
• geen Nederlandse kop op Europese wetgeving;
• herijking van de arbodienstverlening noodzakelijk;
• geen boete voor werkgevers voor het ontbreken van een medezeggenschapsorgaan;
• ‘safe by design’ als uitgangspunt voor beperken arbeidsrisico’s.
1. Het in stand houden van het huidige verantwoordelijkheidsverdeling arbostelsel
Binnen het huidige arbostelsel dragen overheid, werkgevers en werkenden een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor veilig en gezond werken. Metaalunie vindt dat de kern van de huidige verantwoordelijkheidsverdeling onveranderd moet blijven. In beginsel heeft de overheid een verantwoordelijkheid voor de inrichting en het goed functioneren van het stelsel, alsook een faciliterende, stimulerende en/of controlerende rol bij gezond en veilig werken. Daartoe stelt zij kaders en richtlijnen vast waarbinnen het arbo- en verzuimbeleid moet worden vastgesteld (Arbowet). Sociale partners bepalen op sectoraal niveau op welke wijze invulling wordt gegeven aan deze kaders. Zij hebben de meeste kennis en kunde om dit gezamenlijk in te vullen. Voor mkb-maakbedrijven wordt dit onder meer uitgedrukt in de branche RIE Metaalbewerking en de arbocatalogus van 5xbeter, die bewezen succesvol worden toegepast binnen de branche. De Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) heeft hierbij een toezichthoudende en handhavende rol, waarbij Metaalunie overtuigd is van het belang van fysieke bedrijfsbezoeken in plaats van (digitale) inspecties op afstand. Ook pleit Metaalunie voor een meer adviserende rol van NLA om bedrijven meer te helpen om hun arboverplichtingen na te komen.
2. Arbowetgeving die afgestemd is op het mkb
Arbeidsomstandigheden zijn gebaat bij eenvoudige, handhaafbare en uitvoerbare regels die effectief worden gehandhaafd. Vooral voor mkb-maakbedrijven is het nodig om abstracte beleidseisen zoveel mogelijk door te vertalen in concrete voorschriften en toegankelijke ondersteuningsinstrumenten. Hier ligt een taak op decentraal niveau voor de sociale partners. De arbocatalogus 5xbeter is hiervan een concreet voorbeeld. Tevens is bij de doorontwikkeling van het arbostelsel de mkb-toets een must en pleit Metaalunie voor differentiatie in de kaders voor het groot- en mkb-bedrijf; zo zijn bedrijven met 25 of minder medewerkers die gebruik maken van een erkende branche-RI&E vrijgesteld van toetsing.
3. Geen Nederlandse kop op Europese wetgeving
Ten aanzien van Europese wetgeving op het gebied van veilig en gezond werken, is te zien dat Nederland op meerdere terreinen hogere eisen stelt dan binnen de Europese wetgeving is vastgelegd. Er dient een gelijk Europees speelveld te komen met een gelijk en adequaat beschermingsniveau voor alle werknemers. Dat geldt ook voor gevaarlijke stoffen: Metaalunie sluit zich aan bij het standpunt van de SER dat er één Europees grenswaardenstelsel moet komen met een Europese gezondheidskundige onderbouwing van grenswaarden én een Europese haalbaarheidstoets teneinde een gelijk Europees speelveld te krijgen en concurrentie op arbeidsomstandigheden te voorkomen.
4. Herijking van de arbodienstverlening noodzakelijk
Hoewel binnen de mkb-maakindustrie het verzuim lager is dan het landelijk gemiddelde, is er sprake van een toename in het verzuim. De huidige wetgeving (o.a. Wet Verbetering Poortwachter en loondoorbetalingsverplichting) maakt het belang van een goed functionerende arbodienstverlening steeds groter. Er is echter al jaren sprake van een tekort aan bedrijfsartsen en andere arbodeskundigen. Het tekort aan zowel bedrijfsartsen als verzekeringsartsen maakt dat er niet meer voldaan kan worden aan de wettelijk bepaalde termijnen en dat de kosten worden afgewenteld op de werkgevers. Bedrijven ervaren dubbel pijn door een combinatie van verplichte loondoorbetaling en omzetderving. Aanvullende maatregelen zijn dan ook nodig. De schaarste aan bedrijfsartsen kan deels worden verlicht door meer taken neer te leggen bij praktijkondersteuners van de bedrijfsarts of taakgedelegeerde casemanagers. Daarnaast moet het mogelijk worden dat bedrijfsartsen taken afstoten aan andere arboprofessionals die niet noodzakelijk door een bedrijfsarts hoeven te worden verricht. Ook dient er beleid te komen dat gericht is op het verbeteren van de samenwerking met huisartsen en de reguliere specialistische zorg. Het tekort leidt er ook toe dat bedrijfsartsen nauwelijks aandacht besteden aan preventie, hetgeen juist het eerste aandachtspunt is in het voorkomen van verzuim. Dit is van groot belang, zeker in een periode waarin de arbeidsmarkt onder druk staat.
5. Geen boete voor werkgevers voor het ontbreken van een medezeggenschapsorgaan
Werkgevers en medewerkers dragen een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het arbobeleid in een bedrijf. Het is dan ook belangrijk dat medewerkers zeggenschap hebben over arbeidsomstandigheden om zo hun verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor veilig en gezond werken. De werkgever blijft echter eindverantwoordelijk voor goede arbeidsomstandigheden. Meer zeggenschap kan onder andere worden gerealiseerd door een sterk en ter zake kundig medezeggenschapsorgaan. Binnen de mkb-maakindustrie is gezien de omvang van de bedrijven echter vaak geen sprake van een formele medezeggenschapsorgaan (personeelsvertegenwoordiging of OR). Metaalunie is dan ook tegen het opleggen van boetes aan werkgevers die geen OR hebben. Veel werkgevers krijgen niet voldoende kandidaten voor een OR en kunnen daardoor niet aan de wettelijke verplichting voldoen.
6. 'Safe by design' als uitgangspunt voor beperken arbeidsrisico’s
In lijn met de hoofdlijnennota vormen de arbeidsrisico’s fysieke belasting, gevaarlijke stoffen en werkdruk momenteel de belangrijkste arbeidsrisico’s binnen de mkb-maakindustrie. Met de opkomst van onder andere de toenemende flexibilisering, digitalisering en robotisering dienen zich nieuwe vraagstukken aan met de bijbehorende kansen en bedreigingen, waarover Metaalunie zich de komende jaren met haar sociale partners zal buigen. Daarbij vormt ‘Safe by design’ het uitgangspunt.