“Op het eerste gezicht lijken de plannen die het demissionaire kabinet heeft gepresenteerd te voldoen aan de wens van Koninklijke Metaalunie om de arbeidsproductiviteit en het concurrentievermogen van MKB-maakbedrijven te vergroten en meer aandacht te hebben voor de technische sectoren. Maar we kijken – rekening houdend met de ervaringen van de afgelopen jaren – ook met een kritische blik naar de uitwerking van de plannen en de concrete effecten van de plannen voor de dagelijkse praktijk van die MKB-maakbedrijven. Niet alleen plannen en woorden, maar ook echt daden zijn nu vanuit de politiek noodzakelijk. De politiek moet in ieder geval een keer kiezen voor de lange termijn en ondernemers duidelijkheid geven. Ondernemers kunnen niet investeren op gezwalk.” Dit zegt Koninklijke Metaalunievoorzitter Mark Helder in een reactie op de vandaag gepresenteerde Miljoenennota.

“Met de plannen pakt het demissionaire kabinet de handschoen op die Metaalunie heeft aangereikt. Uiteraard ondersteunt Metaalunie de stappen van het demissionaire kabinet om de arbeidsproductiviteit in Nederland te verhogen, de MKB-maakindustrie in Nederland te stimuleren en de regeldrukaanpak te intensiveren. Maatregelen zijn hard nodig, want het ondernemersklimaat voor de MKB-maakindustrie staat – mede door de politieke onzekerheid in Nederland van de afgelopen jaren – onder druk.”

De Koning stelde in de troonrede dat de zorgen van mensen geen pauzeknop kennen. “Maar dat geldt natuurlijk ook voor ondernemers,” zegt Mark Helder. “Zij zijn juist nu nodig voor innovatieve groei, welvaart en strategische autonomie. Daarvoor zijn concrete acties en stabiliteit echt broodnodig.” De Koning benoemde daarom terecht de ontevredenheid die ondernemers hebben en onderstreepte het belang van minder regels en meer investeringen in maakindustrie. Metaalunie komt in reactie met concrete oplossingen in reactie op de nieuwe kabinetsplannen.

Uitdagende tijden, verdienvermogen onder druk
Het is meer dan terecht dat het demissionaire kabinet de verslechtering van het Nederlandse ondernemersklimaat zo nadrukkelijk aankaart, vindt Helder. “Ondernemers verdienen waardering, maar lopen steeds vaker met het gevoel rond dat de politiek er niet voor hen is en dat Nederland in beleidsstilstand is geraakt.” Nederland is de afgelopen jaren gezakt van de vierde naar de tiende plek op de internationale concurrentieranglijst. De MKB-maakindustrie in Nederland kent onzekere tijden. Helder: “Terwijl we nu en in de toekomst sterke MKB-maakbedrijven nodig hebben. Voor onze welvaart en voor onze veiligheid. De enige manier waarop we dit voor elkaar krijgen, is als we de kansen benutten van onze industrieketens waarin MKB-maakbedrijven en grote industriële ondernemingen samenwerken om concurrerend te blijven. En dat is hard nodig: de Koninklijke Metaalunie Economische Barometer over Q2 2025 laat namelijk een voorzichtige terugval in de groei zien van de MKB-maakindustrie. De orders nemen af en de winst staat onder druk.”

Plannen voor versterken ondernemersklimaat
Het demissionaire kabinet benoemt prioriteiten waar de inzet van Metaalunie in terug te zien is. Het gaat daarbij om behoud en stimulering van (hoog-)technologische industrie, het verminderen van regeldruk, het veiligstellen van fysieke ruimte voor ondernemers en het versterken van de arbeidsproductiviteit. Helder: “Ondernemers lopen echt tegen een muur van regeldruk op. Regeldruk die veel tijd kost, terwijl ze die tijd willen besteden aan hun bedrijf en het maken van een mooi product. Ook regeldruk tart productiviteit. Het is tijd om de aanpak van regeldruk niet alleen met mooie woorden op papier te zetten, maar vooral met merkbare acties te komen. Metaalunie kan daarbij helpen.” Een goed teken is volgens de Metaalunievoorzitter wel de specifieke aandacht die de industrie krijgt. Punten die in het oog springen zijn de prioritering van de thema’s: beschikbaarheid van talent, versterking van de kenniseconomie, innovatie en digitale infrastructuur.

Verhoging arbeidsproductiviteit essentieel
Kort voor Prinsjesdag presenteerde demissionair minister van Economische Zaken Karremans bovendien de langverwachte Productiviteitsagenda. Metaalunie pleit al jaren dat dit thema, dat essentieel is om als MKB-maakbedrijven concurrerend te blijven, hoger op de politieke agenda moet komen. “Productiviteitsverhoging is het totaalplaatje,” aldus Mark Helder. “Het gaat niet alleen om de technologie, die is beschikbaar, maar ook om de vaardigheden, het leven lang ontwikkelen van medewerkers, de financiering van productie en het versterken van ecosystemen waar de Nederlandse MKB-maakbedrijven altijd zo sterk in vertegenwoordigd zijn.” Verschillende punten uit de Productiviteitsagenda moeten nu wel concreet uitgewerkt worden. “Bij die uitwerking is het van groot belang het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en branches te betrekken. Die branches hebben de infrastructuur en kennis van bedrijven die nodig zijn om de acties goed uit te werken. Metaalunie heeft bijvoorbeeld al haar eigen Kenniscentrum Teqnow om bedrijven te ondersteunen bij de stappen die nodig zijn om de arbeidsproductiviteit te verhogen,” aldus Mark Helder.

Verduurzaming MKB-maakbedrijven stokt door netcongestie
MKB-maakbedrijven hebben hun CO2-uitstoot sterk teruggebracht en leveren met minimale emissies maximale waarde. Verdere verduurzaming en productiviteitsgroei lopen echter vast door netcongestie: de overstap naar elektrisch produceren en machines kan niet worden gemaakt, waarschuwt Helder. “Metaalunie werkt daarom met het demissionaire kabinet, netbeheerders en partners aan een sectoraanpak om de congestie snel te verhelpen en beheersbaar te houden. Belangrijk hierbij is een ruimere toegang tot de Flex-e-subsidie, die flexibel stroomgebruik ondersteunt en ondernemers helpt verduurzamen totdat het net verzwaard is. Je moet nu een groot bedrijf zijn, wil je hier gebruik van kunnen maken. Een mkb-vriendelijkere toegang van deze regeling kan met beperkte middelen grote economische en duurzame opbrengsten opleveren. Opbrengsten die nu dreigen te worden gemist.”

Gebruik Nederlandse MKB-maakindustrie voor uitdagingen op defensie
Op dit moment komt slechts 20% van de bestedingen aan defensie ook terecht in Nederland. Als we strategisch autonoom en weerbaar willen zijn, dan moet en kan dat beter. De maakindustrie in Nederland bestaat uit een keten van een paar grote en veel kleine en middelgrote bedrijven die toeleveren aan de grotere bedrijven. “De snelle innovatie en flexibiliteit in deze keten is indrukwekkend,” aldus Helder. “Voor de defensie-industrie en de Nederlandse autonomie is dat van grote waarde. De vreselijke oorlog in Oekraïne toont wel aan hoe essentieel onze bedrijven en die innoverende keten zijn. Dit moet beter benut worden,” aldus Helder. Hiervoor is het volgende nodig: zorg voor langjarige raamovereenkomsten. Produceren voor defensie vergt een aanloopinvestering om te kunnen voldoen aan de specifieke vereisten van Defensie. Er moet voldoende perspectief zijn dat bedrijven deze investering terug kunnen verdienen, anders beginnen ze er niet aan. Dat zou een gemiste kans zijn.

Investeer in praktijkgericht onderwijs en samenwerking
Metaalunie roept de politiek op de komende jaren veel meer te investeren in praktijkgericht onderwijs en sterke leer-/werk-routes. Centraal daarbij staat de wettelijke positionering van bedrijfsvakscholen. Jongeren, zij-instromers en voortijdig schoolverlaters moeten beter in de praktijk kunnen leren. Formele samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven is de sleutel tot succes. Onderwijsinstellingen verzorgen de algemene vakken, bedrijven via hybride vakscholen de praktijkvakken. Deze samenwerking van onderwijs en bedrijfsleven moet eindelijk eens wettelijk worden verankerd en structureel gefinancierd, ook om een sterk stelsel van Leven Lang Ontwikkelen te realiseren. “We moeten nú investeren in een stevig fundament van praktijkgericht onderwijs, vakscholen en Leven Lang Ontwikkelen, gedragen door een hechte samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. Zonder deze bouwstenen lopen de tekorten op en verliezen we als land onze innovatiekracht,” aldus Mark Helder. Daarnaast is Metaalunie van mening dat techniek en digitale vaardigheden tot de basisvaardigheden moeten behoren en daarom al in het primair en voortgezet onderwijs moeten worden opgenomen.

Kansen nieuwe arbeidsmarktinfrastructuur per 1 juli 2026 optimaal benutten
De nieuwe arbeidsmarktinfrastructuur die vanaf 1 juli 2026 wordt ingezet, biedt de kans om sectorale en regionale samenwerking te verbinden. De infrastructuur verbindt onderwijs, vakscholen, bedrijven en Regionale Werkcentra beter en versterkt zo de instroom in techniek, de aansluiting onderwijs–arbeidsmarkt en de mogelijkheden voor flexibele, innovatieve opleidingen. Dit alles draagt bij aan een toekomstbestendige arbeidsmarkt, verbeterde innovatiekracht en hogere arbeidsproductiviteit binnen de MKB-maakindustrie. “Onze boodschap aan politiek Den Haag is helder: investeer in vakmanschap en versterk de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. Doe dit binnen een toekomstbestendige arbeidsmarktinfrastructuur waarin Leven Lang Ontwikkelen centraal staat. Dan maken we Nederland sterker en toekomstbestendig,” aldus Mark Helder.

Metaalunie pakt handschoen graag op
etaalunie ziet eindelijk belangrijke wensen van de MKB-maakindustrie terug in de Miljoenennota. Tijdens Prinsjesdag wordt de noodzaak om te investeren in de industrie en productiviteit benadrukt. Dit is een belangrijke stap om onze achterstand in te lopen. Daarnaast blijft de opgave staan om de miljardeninvesteringen in Defensie in de hele MKB-keten terecht te laten komen. Metaalunie hoopt dat een nieuw kabinet duidelijk de samenwerking zoekt met (vertegenwoordigers van) ondernemers. Helder: “Metaalunie pakt graag de handschoen op om thema’s als regeldruk, verhoging arbeidsproductiviteit in de MKB-maakindustrie en een aanpak voor tekortsectoren samen met een nieuw kabinet concreet in te vullen.”

Verkiezingsmanifest
Omdat dit kabinet demissionair is, kijkt Metaalunie ook al vooruit naar een nieuw kabinet. In het kader van de verkiezingen op 29 oktober a.s. heeft Metaalunie daarom een Verkiezingsmanifest opgesteld waarin zij wensen en oplossingen voor een sterke MKB-maakindustrie in Nederland op een rijtje heeft gezet.