Uit de Metaalunie Economische Barometer blijkt dat de bedrijvigheid van de MKB-maakindustrie de afgelopen kwartalen langzaam terugloopt. De waardering van de buitenlandse orderpositie is in het tweede kwartaal sterk onderuitgegaan, dit geldt zowel voor de gerealiseerde als de te verwachten export. Het gevolg van de afnemende orderpositie is dat ook de waardering van de orderpositie én het bedrijfsresultaat de afgelopen kwartalen terugloopt.

De metaalwarenbedrijven, een sector die traditioneel veel exporteert, geven aan een slecht kwartaal achter de rug te hebben, de onderhoudsbedrijven zijn daarentegen overwegend positief. Ondanks de teruglopende bedrijvigheid blijft de vraag naar personeel in de MKB-maakindustrie groot. Op een vraag over de economische ontwikkelingen in 2024, houden de optimisten en de pessimisten elkaar in evenwicht.

Orderpositie binnenland licht gestegen
In het tweede kwartaal is de binnenlandse orderpositie iets toegenomen ten opzichte van het eerste kwartaal. De sterke toenames van twee jaar geleden zijn duidelijk voorbij. Bij 28% van de bedrijven is de binnenlandse orderpositie toegenomen, bij 24% is dit afgenomen. Het tweede kwartaal geeft daarmee een groei bij per saldo 4% van de bedrijven, tegenover een kleine krimp van 3% in het eerste kwartaal.

De waardering van de binnenlandse orderpositie is in het tweede kwartaal sterk afgenomen ten opzichte van voorgaande kwartalen. Nu geeft per saldo 8% van de bedrijven aan tevreden te zijn over de binnenlandse orderpositie. Een kwartaal eerder was dat nog 25% en een jaar eerder zelfs 38%!

De verwachtingen ten aanzien van de binnenlandse orderpositie voor het derde kwartaal zijn al niet veel beter. 21% van de respondenten geeft aan een betere orderpositie voor het derde kwartaal te verwachten, 25% van hen verwacht een verslechtering van de binnenlandse orderpositie. Per saldo is dit 4% negatief, terwijl dit in het vorig kwartaal nog 6% positief was. De gemiddelde orderportefeuille in weken in de MKB-maakindustrie is ten opzichte van het eerste kwartaal wat toegenomen: van gemiddeld 12,1 naar 12,7 weken.

Orderpositie buitenland loopt terug
Van de bedrijven geeft 44% aan te exporteren, 6% van de exporterende bedrijven exporteert tot 10% van hun omzet en de overige 38% exporteert meer dan 10% van de omzet. Van de laatste categorie exporteurs is het exportaandeel van de omzet gemiddeld 38%.

De ontwikkeling van de orderpositie buitenland was het afgelopen jaar al niet geweldig, maar neemt in het tweede kwartaal van dit jaar verder af. Van de exporterende bedrijven geeft 14% aan dat de exportportefeuille is toegenomen, 34% geeft aan dat deze het afgelopen kwartaal is afgenomen!

Ondanks het teruglopen van de exportportefeuille in het afgelopen jaar, waren er nog altijd meer ondernemers die positief oordeelden over de orderpositie dan er ondernemers waren die deze negatief waardeerden. Daarin is in het tweede kwartaal verandering gekomen, de ondernemers met een negatieve waardering hebben de overhand gekregen. 20% van de respondenten is aan het einde van het tweede kwartaal tevreden over de exportportefeuille, 34% is daar ontevreden over. 

Ook de verwachtingen van de orderpositie buitenland voor het derde kwartaal van 2023 zijn negatiever dan die voor de afgelopen kwartalen. 17% van de exporterende bedrijven verwacht een groei van de orderpositie buitenland, 32% verwacht een verdere krimp van de orderpositie.

Veel bedrijven hebben verkoopprijzen verhoogd
De Nederlandse industrie heeft het afgelopen jaar te maken gehad met enerzijds sterk fluctuerende materiaalprijzen en anderzijds met sterk stijgende kosten. Een jaar geleden gaf 73% van de respondenten aan de verkoopprijzen te hebben verhoogd. Nu geeft nog 21% van de bedrijven aan dat te hebben gedaan. 85% van de respondenten geeft aan een (belangrijk) deel van de kostenstijging te kunnen doorberekenen in de verkoopprijzen, 15% geeft aan dit (voor een belangrijk deel) niet te kunnen.

Vraag naar personeel blijft onverminderd groot
Bij de respondenten van deze Economische Barometer werken gemiddeld bijna 23 medewerkers. Ruim 20 medewerkers zijn in vaste dienst en bijna drie medewerkers hebben een flexibel contract. De ontwikkeling van het personeel in het tweede kwartaal van 2023 is redelijk stabiel. Bij 14% van de bedrijven werken meer mensen in vaste dienst dan een kwartaal eerder. Bij 11% van de bedrijven is dit juist minder. De vraag naar personeel blijft onverminderd groot. Al meer dan een jaar geeft tenminste de helft van de bedrijven aan vacatures te hebben. Afgezet tegen alle medewerkers hebben ze gemiddeld voor 5,6% van het totale personeelsbestand aan vacatures openstaan.

Net als voorgaande kwartalen verwacht de MKB-maakindustrie niet dat alle openstaande vacatures in het komende halfjaar ingevuld worden. De sector verwacht ruim driekwart van de openstaande vacatures in te kunnen vullen en dus bijna een op de vier vacatures niet.

Meeste bedrijven nog steeds winstgevend
Het aantal bedrijven dat aangeeft winst te maken, ligt op hetzelfde niveau als gemiddeld in 2022. 70% van de bedrijven geeft aan winst te maken, 5% zegt verlies te maken. De overige bedrijven draaien quitte. De ontwikkeling van het bedrijfsresultaat is ten opzichte van het eerste kwartaal nagenoeg gelijk gebleven. Bij 24% van de bedrijven is het bedrijfsresultaat in het tweede kwartaal toegenomen, bij 20% nam dit af. Op de vraag hoe de ondernemer het bedrijfsresultaat waardeert, wordt steeds minder positief gereageerd. Nu geeft 30% aan hierover tevreden te zijn, een jaar geleden was dit nog 55%.

Voor het derde kwartaal van dit jaar verwacht de sector gemiddeld genomen een zelfde bedrijfsresultaat, 23% verwacht een beter resultaat, 20% slechter en 57% eenzelfde.

Investeringen in het machinepark lopen terug
Op de vraag of de ondernemer het komende halfjaar verwacht te investeren in machines, geeft 30% aan minder te zullen investeren, 52% evenveel en 18% verwacht meer te gaan investeren. Deze uitkomst (per saldo 12% negatief) is iets minder negatief dan een kwartaal eerder.

Verwachtingen 2024
Wat hier opvalt is dat de positieve en negatieve antwoorden elkaar redelijk in evenwicht houden. 23% van de respondenten verwacht dat 2024 een (veel) beter jaar zal zijn dan 2023, 19% verwacht dat 2024 een (veel) slechter jaar zal zijn. 37% van de respondenten verwacht een vergelijkbaar jaar en 21% geeft aan dit nu nog niet aan te kunnen geven.

> Lees de totale barometer van Q2 2023.